Zadatek cz.2
Zadatek stanowi czynność prawną realną. Poza umownym uzgodnieniem formy czy wysokości zadatku, konieczne jest również wręczenie przez zobowiązanego, najczęściej nabywcę, wierzycielowi, zwykle sprzedawcy, przedmiotu zadatku, jakim jest określona kwota pieniężna albo rzecz ruchoma. Co do zasady, powinien zostać on przekazany „przy zawarciu umowy.” Z łatwością można jednak wyobrazić sobie sytuację, gdzie będzie to niemożliwe, na przykład ze względu na formę płatności, jaką jest przelew bankowy. W tej sytuacji, strony, wiedząc o tym i wyrażając na to zgodę, ustalają, iż zadatek zostanie wpłacony już po zawarciu umowy.
Czy w związku z tym, kwota zawarta w umowie zadatkiem, lecz wpłacona po zawarciu umowy będzie nim w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego? Zapisu o konieczności przekazywania zadatku „przy zawarciu umowy” nie należy traktować bezwzględnie w sposób dosłowny. Znajduje to potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2008 r., sygn. akt I CSK 328/07, gdzie stwierdza się, iż: „”[...] nie jest zatem wykluczone, na co zwraca się uwagę w doktrynie, aby strony ustaliły w umowie, iż kwota mająca stanowić zadatek zostanie przekazana kontrahentowi w uzgodnionym terminie już po zawarciu umowy, w ten sposób, że zostanie wpłacona na jego konto.”
Uwzględniając pewne zwyczajowe postanowienia umów na dostawę oraz montaż okien, a przede wszystkim wysokości przedpłat, warto przyjrzeć się zagadnieniu wartości kwoty przedpłaty. Czy 100% przedpłaty to jeszcze zadatek czy może już zaliczka?
Sąd Najwyższy wypowiadał się na temat kwestii wysokości zadatku kilkukrotnie. W wyroku z dnia 13.02.2002 r., sygn. akt IV CKN 672/00 zostało stwierdzone, że : „...w stosunkach z konsumentami, przyjęcie zadatku w znacznej wysokości w stosunku do całości świadczenia nie wyłącza stosowania przepisu art. 394 § 1 K.C.”. Identyczne stanowisko zostało potwierdzone w następnym wyroku z dnia 21.05.2005 r. sygn. akt V CK 577/04. Sąd Najwyższy, odnosząc się do pojęcia, jakim jest swoboda umów, stwierdził, co następuje: W ramach swobody kontraktowania (art. 3531 K.c.) dopuszczalne jest zastrzeżenie zadatku o wartości przekraczającej połowę całego świadczenia.”. Mimo to, żaden z wspomnianych powyżej wyrok nie stanowi przesłanki do stwierdzenia, iż możliwe jest ustalenie w umowie wysokości zadatku na 100% jej wartości. W cytowanym wyżej wyroku z dnia 13.02.2002 r., sygn. akt IV CKN 672/00, Sąd Najwyższy stwierdził także, iż: : „W razie ustalenia zadatku rażąco wysokiego, jego zatrzymanie lub żądanie zwrotu sumy dwukrotnie wyższej może być uznane za nadużycie prawa.”. Podsumowując, wysokość zadatku o wartości, która przekracza połowę kwoty umownej nie będzie w żaden sposób kwestionowania. Najlepiej jednak, przedpłatę w wysokości 100% nazwać w umowie zaliczką.